در دنیای پیچیده و غالباً خطرناک مدیریت بحران و ایمنی، روش‌های مؤثر و کارآمد برای مقابله با آتش‌سوزی‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند. در میان ابزارها و تکنیک‌های مختلف اطفاء حریق، سیستم‌های مبتنی بر فوم/کف نقشی حیاتی ایفا می‌کنند، به‌ویژه در مواجهه با آتش‌سوزی‌هایی که با مایعات قابل اشتعال (مانند بنزین، نفت، و حلال‌های آلی) یا چربی‌ها و روغن‌های خاص سروکار دارند.

فوم یا کف اطفاء حریق، ماده‌ای است که از ترکیب آب، عوامل کف‌زا (Surfactants) و هوا (یا گاز دیگر) به دست می‌آید. این ترکیب با ایجاد یک لایه پایدار بر روی سطح مایع قابل اشتعال، سه ضلع مثلث آتش (حرارت، سوخت و اکسیژن) را هدف قرار می‌دهد. سیستم اعلام حریق

جداسازی سوخت از اکسیژن: لایه فوم به عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و از رسیدن بخارات قابل اشتعال به اکسیژن هوا جلوگیری می‌کند.

خنک‌سازی: آب موجود در فوم، حرارت را جذب کرده و دمای سوخت و محیط اطراف را کاهش می‌دهد.

جلوگیری از شعله‌وری مجدد: لایه فوم از تبخیر مجدد سوخت جلوگیری کرده و مانع از شعله‌ور شدن دوباره آتش می‌شود.

در روش‌های اطفاء حریق دستی، استفاده از کپسول‌های فوم، نازل‌های کف‌ساز متصل به شلنگ آب، یا سیستم‌های کف‌ساز پرتابل، امکان مهار سریع و مؤثر آتش‌سوزی‌های خاص را فراهم می‌آورد. این روش‌ها به‌ویژه در صنایعی که با حجم زیادی از مایعات قابل اشتعال سروکار دارند، مانند پالایشگاه‌ها، فرودگاه‌ها، انبارها و کارخانه‌های شیمیایی، کاربرد فراوان دارند.

بیشتر بخوانید: تقسیم بندی مکان ها از نظر خطر حریق

فوم/کف آتشنشانی

کف به صورت محلول تهیه می گردد و هنگام پاشیده شدن توسط سرلوله های کف ساز با آب و هوا مخلوط شده و حباب سازی می گردد. کف در هنگام استفاده، با گسترش فراوانی که دارد می تواند روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اکسیژن و صعود گازهای ناشی از حریق گردد. نکته مهم در استفاده از کف، توسعه خوب آن و پخش شدن روی سطح ماده احتراقی مخصوصا مایعات قابل اشتعال به دلیل سبکی آن می باشد. زمان ماند قابل توجه کف روی آتش نیز از مزایای آن می باشد. کف در دو گروه عمده تهیه می گردد:

الف. فوم/کف شیمیایی
ب. فوم/کف مکانیکی

فوم/کف شیمیایی

کف شیمیایی از واکنش بین دو ماده شیمیایی در آب حاصل می گردد که معمولا حاوی سولفات آلومنیوم 13 درصد و محلول بیکربنات سدیم 8 درصد جوش شیرین است. یک ماده تثبیت کننده نیز به محلول اضافه می شود تا به پایداری کف کمک نماید. از کف Saponine or Linquorice نیز به محلول اضافه می شود تا به پایداری کف کمک نماید. از محصولات واکنش، گازCO 2 که درون حباب های کف جای می گیرد و به اطفاء حریق کمک میکند. میزان توسعه کف شیمیایی وابسته به نسبت محلول ها، غلظت هر یک و نیز ترکیب و خلوص مواد مولد کف می باشد. این نسبت می تواند 30- 7 برابر حجم محلول مواد مولد کف باشد

فوم/کف مکانیکی

کف مکانیکی یا کف هوایی امروزه به طور وسیعی متداول می باشد و طرز تولید آن، داخل کردن هوا به درون آبی است که مقداری ماده غلیظ کف کننده در آن حل شده است. این عمل معمولا توسط سر لوله های کف ساز انجام می گردد. درجه و توسعه کف وابسته به نسبت حجم هوا به محلول کف و غلظت ماده کف کننده در آب خواهد بود. توسعه این نوع کف بسیار زیاد می باشد و حتی در نوع کف پر توسعه تا 1000 برابر حجم محلول کف ساز نیز می رسد. از کف مکانیکی پر توسعه می توان در حریق های گسترده و در مواقعی که زمان اهمیت زیادی دارد یا کنترل حریق مواد ارزشمند و مهار آتش سوزی در مکان هایی که محصور می باشند، استفاده کرد. در مکان هایی که افراد به دام حریق افتاده باشند استفاده از کف مناسب نیست. کف مکانیکی به سه گروه تقسیم می شود:

•  LX کف سنگین، یا کم توسعه با نسبت افزایش حجمی تا 20 برابر محلول کف ساز.
•  MX کف متوسط، با نسبت افزایش حجمی 20 تا 200 برابر محلول کف ساز.
•  HX کف سبک یا پر توسعه با نسبت افزایش حجمی 200 تا 1000 برابر محلول کف ساز.

رسیدن به نسبت بالاتری از توسعه کف، شرکت های سازنده مدام در حال پژوهش و نوآوری می باشند. مهم ترین خصوصیات کف نسبت توسعه و ماندگاری آن بر روی حریق است. ترکیبات کف موجود در بازار اغلب به صورت اسامی تجارتی معرفی می گردند و ترکیبات آنها مخفی است. اما باید مشخصات مربوط به نحوه محلول سازی، نسبت توسعه و ملاحظات کاربردی آن معلوم باشد. اغلب ترکیبات یا انوع فوم/کف مکانیکی شامل موارد زیر است:

الف. کف پروتئینی
ب. کف فلورو پروتئینی
ج. کف نازک
د. کف مقاوم

انواع فوم/کف مکانیکی

الف. کف پروتئینی

مواد متشکله این نوع کف ترکیبات نباتی و حیوانی بوده و از براده شاخ، سم و خون حیوانات، شیرین بیان، نگهدارنده نوعی صابون و مواد نگهدارنده کف ساپونین، کلرین و روغن سرخ ترکی/روغن سولفوته شده کرچک تشکیل شده در برخی از آنها 5 الی 10 درصد Nacl اضافه شده برای کف کم توسعه غلظت 4 درصد در آب تهیه می گردد.

ب. کف فلورو پروتئین

در این ترکیبات علاوه بر موارد فوق مقداری فلورئین نیز اضافه می شود که قابلیت خاموش کنندگی کف حاصله را زیاد می کند.

ج. کف نازک

مواد این گروه از ترکیب یک سورفکتانت مانند فلورین کربن برای تشکیل لایه نازک آب در سطوح به کار می رود. این کف رقیق در صورت پرتاب روی مایعات نفتی به داخل آنها نشده و به صورت قشر نازکی روی آنها می نشیند. از این نوع کف در فرودگاه ها بر روی سطح فرودگاه هنگام نشستن هواپیمای معیوب نیز استفاده می کنند.

د. کف مقاوم

ترکیبات این کف معمولا کف پروتئینی همراه با مواد تثبیت کننده حباب در برابر حل کنندگی الکل می باشد و برای خاموش نمودن مایعات قابل اشتعال محلول در آب مثل الکل ها مناسب هستند. غلظت مناسب محلول این نوع کف، در آب 4 تا 6 درصد می باشد که کف سنگین تولید می کند.

بیشتر بخوانید: سیستم ها و تجهیزات کشف، اعلام و اطفای حریق

اطفاء حریق دستی بر مبنای فوم/کف

موارد استفاده از کف برای ظروف باز سوخت، محفظه ها، تانکرهای مواد سوختنی و محیط های نسبتا بسته می باشد. روش اطفاء حریق توسط کف، خفه کردن سطحی حریق است. بنابراین با توجه به گستردگی سطح حریق و نوع کف مورد استفاده از نظر میزان توسعه کف، محاسبات لازم انجام می گیرد. نسبت توسعه کف برای نوع سنگینLX=20  و متوسط 200-MX=20 و پر توسعه HX=200-1000 می باشد. برای هر محدوده مورد نظر که احتمال بروز حریق در آن می رود  طبق محاسبه،حجم محلول کف ساز با غلظت 6 0.3 به دست می آید. لازم به ذکر است که این حجم شامل آب و مایع غلیظ کف ساز یا پودر کف می باشد. همچنین دستگاه کف پاش بایستی قابلیت لازم برای پاشش به موقع و موثر کف را داشته باشد.

 روش‌های اطفاء حریق دستی مبتنی بر فوم/کف، ابزاری قدرتمند و تخصصی برای مقابله با آتش‌سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و چربی‌ها محسوب می‌شوند. این سیستم‌ها با بهره‌گیری از اصول فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد فوم، قادرند به طور مؤثر حرارت را کاهش داده، مانع از رسیدن اکسیژن به منبع آتش شوند و از تبخیر و شعله‌وری مجدد جلوگیری کنند.

اهمیت انتخاب نوع فوم مناسب با توجه به کلاس حریق، درک نحوه عملکرد تجهیزات کف‌ساز، و اجرای صحیح تکنیک‌های کاربرد، عواملی کلیدی در موفقیت عملیات اطفاء حریق با استفاده از فوم هستند. از تجهیزات پرتابل مانند کپسول‌های فوم گرفته تا سیستم‌های پیچیده‌تر که با شلنگ‌ها و نازل‌های مخصوص کار می‌کنند، هر یک در شرایط خاصی کاربرد دارند و نیازمند آموزش و مهارت اپراتور هستند.

در نهایت، اطفاء حریق یک حوزه پویا است که نیازمند به‌روزرسانی دانش و مهارت‌ها به صورت مداوم است. درک عمیق از چگونگی عملکرد فوم‌ها و کاربرد صحیح آن‌ها، بخشی جدایی‌ناپذیر از جعبه ابزار هر تیم ایمنی و آتش‌نشانی حرفه‌ای است.

گروه مهندسی ایران اطفا مرجع تخصصی تجهیزات اطفا حریق، با ارائه طیف گسترده‌ای از محصولات باکیفیت و استاندارد، به شما کمک می‌کند تا در برابر آتش‌سوزی‌ها ایمن باشید. بهترین قیمت، بالاترین کیفیت را با ما تجربه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره باما تماس حاصل نمایید.